Türkiye ve dünyadaki
ilkler her zaman benim ilgi alanım olmuştur. İşte Türkiye’nin basın ve yayımcılık alanındaki ilkleri,
meraklıları için.
1831 yılında ilk
resmi gazete yayımlandı. Bu gazete
Takvim-i Vekayi’ydi.
1849 yılında
bilinen ilk tıp dergisi Vekayi-i Tıbbiye çıkmaya başladı.
1852 yılında İlk
Atasözleri derlemesi Ahmet Vefik Paşa yaptı: Müntehabat-ı Durub-ı Emsal.
1859’da ilk
manzum çeviriyi Şinasi gerçekleştirdi.
Tercüme-ı Manzum (Hugo, Lamartine, Racine ve
Musset’den). İlk düzyazı çevirisi: Muhaverat-ı Hikemiye. Münif
Paşa tarafından yapıldı (Fénelon, Fontenelle ve Voltaire’den).
1860’da ilk özel
gazete çıktı: Tercüman-ı Ahval. Şinasi ve Agah
Efendi tarafından yayına hazırlanıyordu. İlk başmakaleyi de Tercüman-ı Ahval’de
Şinasi yazmıştı. İlk yerli tiyatro eseri olan Şair Evlenmesi
yine Şinasi tarafından yazılmıştı.
1862 yılında ilk
çeviri roman yayımlandı. Yusuf Kamil Paşa’nın Fransızca’dan çevirdiği Terceme-ı
Telemak (Fénelon’dan).
1870’da ilk
yerli küçük hikaye neşrdildi: Letâif-i Riâyât. Yazan Ahmet
Mithat Efendi. İlk mizah gazetesi olan Diyojen’i Teodor Kasap
Efendi aynı yıl yayımlamıştı.
1872 yılında ilk
yerli roman okundu. Şemsettin Sami’nin yazdığı Taaşuk-ı Talat ve Fitnat.
1873’de Türkiye’de
yine bir ilk gerçekleşti. İlk magazin dergimiz Cüzdan yayımlanmaya
başladı.
1874 yılında ilk
antolojik eserimiz Harabat yayımlandı. Yazan Ziya Paşa.
1876’da ilk
edebi romanımız İntibah, Namık Kemal tarafından yazıldı ve neşredildi.
Aynı yıl ilk Türkçe derleme sözlüğü yayına hazırlayan Ahmet Vefik Paşa’ydı: Lehçe-i Osmanî.
1886’da çıkan
ilk eleştiri eserimiz Tahrib-i Harabat’ı yazan Namık
Kemal’dir.
1888 yılında ilk
edebiyat tarihi eseri olan Tarih-i Edebiyat-i Osmaniye yayımlandı.
Abdülhalim Memduh hazırlamıştı bu kitabı.
1890’da gerçekçi
akımda yazılmış ilk hikayemiz Karabibik’di.
Yazan Nabizade Nazım.
1891 yılında ilk
fikir, sanat ve edebiyat dergisi Serveti Fünun, Ahmet İhsan’ın
yönetiminde yayımlanmaya başladı. 1896’da derginin başına Tevfik Fikret geçmişti.
1893’da ilk gerçek
ansiklopediyi hazırlayan Şemsettin Sami’ydi: Kamusül Alâm.
1896’da ilk gerçekçi
akımda yazılmış olan romanımız Araba Sevdası yayımlandı.
Yazan Recaizade Mahmut Ekrem.
1952 yılında
Tiftruk tekniğiyle ve Batılı dergiler boyutunda basılmış ilk dergimiz: Resimli
Hayat Mecmuası.
1954 yılında ilk
haftalık haber dergisi Akis, Metin Toker’in yöntiminde yayın
hayatına başladı.
Gülşen Uslu
