MERAKLISINA NOTLAR 2

Türkiye ve dünyadaki ilkler her zaman benim ilgi alanım olmuştur. İşte Türkiye’nin basın  ve yayımcılık alanındaki ilkleri, meraklıları için.

1831 yılında ilk resmi gazete  yayımlandı. Bu gazete Takvim-i Vekayi’ydi. 

1849 yılında bilinen ilk tıp dergisi Vekayi-i Tıbbiye çıkmaya başladı.

1852 yılında İlk Atasözleri derlemesi Ahmet Vefik Paşa yaptı: Müntehabat-ı Durub-ı Emsal. 

1859’da ilk manzum çeviriyi Şinasi gerçekleştirdi.  Tercüme-ı Manzum (Hugo, Lamartine, Racine ve Musset’den). İlk düzyazı çevirisi: Muhaverat-ı Hikemiye. Münif Paşa tarafından yapıldı (Fénelon, Fontenelle ve Voltaire’den).

1860’da ilk özel gazete çıktı: Tercüman-ı Ahval. Şinasi ve Agah Efendi tarafından yayına hazırlanıyordu. İlk başmakaleyi de Tercüman-ı Ahval’de Şinasi yazmıştı. İlk yerli tiyatro eseri olan Şair  Evlenmesi  yine  Şinasi tarafından yazılmıştı. 

1862 yılında ilk çeviri roman yayımlandı. Yusuf Kamil Paşa’nın Fransızca’dan çevirdiği Terceme-ı Telemak (Fénelon’dan).

1870’da ilk yerli küçük hikaye neşrdildi: Letâif-i Riâyât. Yazan Ahmet Mithat Efendi. İlk mizah gazetesi olan Diyojen’i Teodor Kasap Efendi aynı yıl yayımlamıştı.      

1872 yılında ilk yerli roman okundu. Şemsettin Sami’nin yazdığı Taaşuk-ı Talat ve Fitnat.

1873’de Türkiye’de yine bir ilk gerçekleşti. İlk magazin dergimiz Cüzdan yayımlanmaya başladı. 

1874 yılında ilk antolojik eserimiz Harabat yayımlandı. Yazan Ziya Paşa.

1876’da ilk edebi romanımız İntibah, Namık Kemal tarafından yazıldı ve neşredildi. Aynı yıl ilk Türkçe derleme sözlüğü yayına hazırlayan Ahmet Vefik Paşa’ydı:  Lehçe-i Osmanî.

1886’da çıkan ilk eleştiri eserimiz Tahrib-i Harabat’ı yazan Namık Kemal’dir.

1888 yılında ilk edebiyat tarihi eseri olan Tarih-i Edebiyat-i Osmaniye yayımlandı. Abdülhalim Memduh hazırlamıştı bu kitabı.

1890’da gerçekçi akımda yazılmış ilk hikayemiz Karabibik’di. Yazan Nabizade Nazım.

1891 yılında ilk fikir, sanat ve edebiyat dergisi Serveti Fünun, Ahmet İhsan’ın yönetiminde yayımlanmaya başladı. 1896’da derginin başına Tevfik Fikret geçmişti.  

1893’da ilk gerçek ansiklopediyi hazırlayan Şemsettin Sami’ydi: Kamusül Alâm. 

1896’da ilk gerçekçi akımda yazılmış olan romanımız Araba Sevdası yayımlandı. Yazan Recaizade Mahmut Ekrem.

1952 yılında Tiftruk tekniğiyle ve Batılı dergiler boyutunda basılmış ilk dergimiz: Resimli Hayat Mecmuası.  

1954 yılında ilk haftalık haber dergisi Akis, Metin Toker’in yöntiminde yayın hayatına başladı. 

Gülşen Uslu